ମାଆ ଜଗଦମ୍ବାଙ୍କ ଦ୍ୱିତୀୟ ରୂପ ହେଉଛନ୍ତି ମା’ ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣୀ । ଦୁର୍ଗାପୂଜାର ଦ୍ୱିତୀୟ ଦିନରେ ଦେବୀଙ୍କ ଏହି ଶାନ୍ତରୂପର ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରାଯାଏ । ଶାନ୍ତ, ସଂଯମ, ବୈରାଗ୍ୟ, ସଦାଚାର, ଶିଷ୍ଟାଚାର, ତ୍ୟାଗ, ତପ ଓ ବୁଦ୍ଧିର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ହେଉଛନ୍ତି ମା’ ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣୀ । ମା’ଙ୍କ ଉପାସନା କଲେ ଜୀବନରେ ଆସୁଥିବା କଠିନରୁ କଠିନ ସଂଘର୍ଷ ସରଳ ହୁଏ । ସର୍ବତ୍ର ସିଦ୍ଧି ଓ ବିଜୟ ପ୍ରାପ୍ତି ମିଳିଥାଏ । ମାତା ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣୀ ହେଉଛନ୍ତି ପର୍ବତରାଜ ହିମାଳୟ ଓ ମୈନାବତୀଙ୍କ କନ୍ୟା ।

ଦେବର୍ଷି ନାରଦଙ୍କ କଥାରେ ଦେବୀ ମହାଦେବଙ୍କୁ ପତି ରୂପେ ପାଇବା ପାଇଁ ସେ କଠିନ ତପସ୍ୟା କରିଥିଲେ । କଠିନ ତପସ୍ୟା କାରଣରୁ ମା’ଙ୍କ ନାଁ ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣୀ ଭାବେ ଖ୍ୟାତ ହେଲା । ଏଠାରେ ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣୀର ଅର୍ଥ ତପଚାରିଣୀ । ଦେବୀଙ୍କ ଏହି ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟ, ଭବ୍ୟରୂପ ଭକ୍ତଙ୍କୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଦେବୀ ନିଜ ଡାହାଣ ହସ୍ତରେ ଜପମାଳା ଓ ବାମ ହସ୍ତରେ କମଣ୍ଡଳୁ ଧାରଣ କରିଛନ୍ତି । ଏକହଜାର ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେବୀ କେବଳ ଫୁଲ, ଫଳ ଖାଇ ଏବଂ ଶହେ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କେବଳ ଚଟାଣରେ ବସି ଦେବୀ ଘୋର ତପସ୍ୟାରେ ମଗ୍ନ ଥିଲେ । ପୌରାଣିକ କଥାନୁସାରେ- ଦେବୀ କିଛି ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଖୋଲା ଆକାଶ ତଳେ ଖରା ଓ ବର୍ଷାକୁ ସହ୍ୟକରି ତପସ୍ୟା କରିଥିଲେ । ତିନି ହଜାର ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗଛରୁ ତଳେ ପଡ଼ିଥିବା ବେଲପତ୍ର ଖାଇ ବଞ୍ଚିଥିଲେ । ନିର୍ଜ୍ଜଳ ଓ ନିରାହାରରେ ଦେବୀଙ୍କ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ରୂପ ମଳିନ ପଡ଼ିବାକୁ ଲାଗିଥିଲା । ମା’ଙ୍କ କଠୋର ତପସ୍ୟାରେ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ ମହାଦେବ ମା’ ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣୀଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ ।

ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ଏବଂ ତପସ୍ୱୀମାନେ ମା’ଙ୍କର ଏହି ରୂପକୁ ପୂଜା କରିବା ଦ୍ୱାରା ଅନେକ ଶୁଭ ଫଳ ପାଇଥାନ୍ତି । ଭକ୍ତ ନିଜ ମନକୁ ସ୍ୱାଧିଷ୍ଠାନ ଚକ୍ରରେ ଅବସ୍ଥାପିତ କରି ଆରାଧନା କରିଥାନ୍ତି । ଏହି ରୂପ ଓ ବେଶରେ ପୂଜା କଲେ ଭକ୍ତ ନିରୋଗ ହୋଇଥାଏ । ସୁସ୍ଥ ଜୀବନ କଟାଇବା ସହ ଆରୋଗ୍ୟ ରହିଥାଏ । ଏହି ଅବସରରେ ମା’ଙ୍କୁ ଶର୍କରା, ଧଳା ମିଷ୍ଟାନ୍ନ, ଫଳ, ମିଶ୍ରି ଆଦି ନୈବେଦ୍ୟ ଅର୍ପଣ କରାଯାଏ ।