ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ, ୨୯।୮: ଭାରତର 'ମିଶନ ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ର' । ଯାହାର ଶକ୍ତି ଏବେଠୁ ଥରହର ହେଲେଣି ପାକିସ୍ତାନ ଓ ଚୀନ୍ । ସ୍ୱାଧୀନତା ଦିବସରେ ଲାଲକିଲ୍ଲାରୁ 'ମିଶନ ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ର' ଆରମ୍ଭ କରିବାର ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ । ରବିବାର ଅର୍ଥାତ୍ ୨୪ ଅଗଷ୍ଟ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଏବଂ ବିକାଶ ସଂଗଠନ (DRDO) ସ୍ୱଦେଶୀ ସମନ୍ୱିତ ବାୟୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରଣାଳୀ (IADWS)ର ପ୍ରଥମ ସଫଳ ପରୀକ୍ଷଣ କରିଥିଲା । ଓଡ଼ିଶାର ଚାନ୍ଦିପୁରରେ ହୋଇଥିବା ଏହି ପରୀକ୍ଷଣରେ, IADWS ଏକକାଳୀନ ବିଭିନ୍ନ ରେଞ୍ଜ୍ ଏବଂ ଉଚ୍ଚତାର ତିନୋଟି ଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ନଷ୍ଟ କରିଥିଲା । ଏକ ବହୁସ୍ତରୀୟ ବାୟୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ IADWS, ଯେଉଁଥିରେ ରହିଛି ତିନୋଟି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପାଦାନ । କ୍ୱିକ୍ ରିଆକ୍ସନ୍ ସର୍ଫେସ୍ ଟୁ ଏୟାର ମିସାଇଲ୍ (QRSAM), ଆଡଭାନ୍ସଡ୍ ଭେରି ସର୍ଟ ରେଞ୍ଜ୍ ଏୟାର ଡିଫେନ୍ସ ସିଷ୍ଟମ୍ (VSHORADS) ମିସାଇଲ୍ ଏବଂ ହାଇ ପାୱାର ଲେଜର ଆଧାରିତ ଡାଇରେକ୍ଟଡ୍ ଏନର୍ଜି ୱେପନ୍ (DEW) । ପ୍ରତିରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଦ୍ୱାରା ଜାରି ଏକ ପ୍ରେସ୍ ରିଲିଜରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ପରୀକ୍ଷଣ ସମୟରେ, ଏହା ବିନା ବାଧାରେ ଚମତ୍କାର ଭାବରେ କାମ କରିଥିଲା । ସୀମାଠୁ ସହର ଏବଂ ସାମରିକ ଘାଟି ପାଇଁ ସୁରକ୍ଷା କବଚ ପାଲଟିବ IADWS ।  

ଆକାଶରୁ ଡ୍ରୋନ୍ ଏବଂ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଦ୍ୱାରା ଆକ୍ରମଣକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବାର କ୍ଷମତାକୁ ଆହୁରି ମଜବୁତ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତ ଏହି ଐତିହାସିକ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଛି । କହିରଖୁ କି, 'ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ର' ପ୍ରକଳ୍ପ ଭାରତକୁ ଇସ୍ରାଏଲର ଆଇରନ ଡୋମ୍' ପରି ଏକ ବହୁସ୍ତରୀୟ ବାୟୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ । ଯାହା ୨୦୩୫ ସୁଦ୍ଧା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହେବ । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ଶତ୍ରୁପକ୍ଷର ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ, କ୍ରୁଜ୍ ମିସାଇଲ୍ ଏବଂ ଡ୍ରୋନ୍ ଆକ୍ରମଣ ବିରୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରତିରକ୍ଷା କବଚ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ । ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ହେଉଛି IADWS ଗୋଟିଏ ଅସ୍ତ୍ର ନୁହେଁ, ବରଂ ଏହା ଏକ ବହୁସ୍ତରୀୟ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ । ଯେଉଁଥିରେ ତିନୋଟି ମୁଖ୍ୟ ଅସ୍ତ୍ର ଏକାଠି କାମ କରେ । ଏହି ତିନୋଟିକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ୱଦେଶୀ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ସହିତ ବିକଶିତ କରାଯାଇଛି । ପ୍ରଥମଟି ହେଉଛି ଦ୍ରୁତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପୃଷ୍ଠରୁ ବାୟୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର (QRSAM) । ଏହି ସିଷ୍ଟମଟି ଶତ୍ରୁର ବିମାନ ଏବଂ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଭଳି ଦ୍ରୁତ-ଗତି ଏବଂ ଅଧିକ-ଉଚ୍ଚତା ବିପଦର ମୁକାବିଲା କରିବା ପାଇଁ ଡିଜାଇନ୍ କରାଯାଇଛି । ରାଡାର ବିପଦ ଅନୁଭବ କରିବା ମାତ୍ରେ, କମାଣ୍ଡ ସେଣ୍ଟର ଏହାକୁ ସକ୍ରିୟ କରିଥାଏ । DRDO ଦ୍ୱାରା ବିକଶିତ, ଏହା BDL ଏବଂ BEL ଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଛି । ଏହାର ପରିସର ୫-୩୦ କିମି ଏବଂ ଏହା ୧୦ କିଲୋମିଟର ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆକ୍ରମଣ କରିପାରିବ । ଏହାର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ବିଶେଷତ୍ୱ ହେଉଛି ଏହାର ରେଡିଓ ଫ୍ରିକ୍ୱେନ୍ସି ସିକର୍, ଯାହା ଶତ୍ରୁର ସଙ୍କେତ ଧରି ଏହାକୁ ଭେଦ କରେ । ଏହା ଏକକାଳୀନ ୬ଟି ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ଟାର୍ଗେଟ୍ କରିପାରିବ । 

ଦ୍ୱିତୀୟରେ ରହିଛି ଉନ୍ନତ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ଦୂରଗାମୀ ବାୟୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ (VSHORADS) । ଏହି ସିଷ୍ଟମକୁ ସ୍ୱଳ୍ପ ଦୂରତା ଏବଂ ଧୀର ଗତିର ବାୟୁ ଆକ୍ରମଣର ମୁକାବିଲା କରିବାକୁ ଡିଜାଇନ୍ କରାଯାଇଛି । ଏହା ଏକ ଚତୁର୍ଥ ପିଢ଼ିର 'ମ୍ୟାନ୍ ପୋର୍ଟେବଲ୍' ବାୟୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ ଅର୍ଥାତ୍ (MANPAD), ଯାହା ଏତେ ହାଲୁକା ଯେ ଭାରତୀୟ ସୈନିକମାନେ ଏହାକୁ ସହଜରେ ନିଜ ସହିତ ନେଇପାରିବେ । ଏହା କମ୍ ଉଚ୍ଚତାରେ ଉଡ଼ୁଥିବା ଡ୍ରୋନଗୁଡ଼ିକୁ ଟାର୍ଗେଟ୍ କରି ଖସାଇ ପାରିବ । ଏହାର ପରିସର ୩୦୦ମିଟରରୁ ୬ କିଲୋମିଟର । ତୃତୀୟରେ ଉଚ୍ଚ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଲେଜର-ଆଧାରିତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ଶକ୍ତି ଅସ୍ତ୍ର (DEW) । ଏହା ଭବିଷ୍ୟତ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଉପରେ ଆଧାରିତ ଏକ ଅସ୍ତ୍ର ଯାହା କୌଣସି ଗୁଳିଗୋଳା ବିନା, କେବଳ ଲେଜର ଶକ୍ତିରେ ଆକ୍ରମଣ କରେ । ଏହା ୩୦ କିଲୋୱାଟ ଲେଜର ଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ କରେ, ଯାହା ଏକ ସାଧାରଣ ଘରୋଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଗ ଅପେକ୍ଷା ୧୦ ଗୁଣା ଅଧିକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ । ଏହି ଅସ୍ତ୍ର ଶତ୍ରୁ ପକ୍ଷର ଡ୍ରୋନକୁ ବିନା ସ୍ପର୍ଶରେ ନଷ୍ଟ କିମ୍ବା ନିଷ୍କ୍ରିୟ କରିପାରିବ । ଏହା ଏପ୍ରିଲ ୨୦୨୫ରେ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର କୁର୍ଣ୍ଣୁଲରେ ସଫଳ ପରୀକ୍ଷଣ କରାଯାଇଥିଲା । ଭବିଷ୍ୟତରେ, ଏହାକୁ ନୌସେନା ଜାହାଜ ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନରେ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାପନ କରିବାକୁ ଯୋଜନା ରଖାଯାଇଛି । 

କିପରି କାମ କରିବ ଏହି ସିଷ୍ଟମ ? ଯେତେବେଳେ ଶତ୍ରୁ ପକ୍ଷରୁ ଆକ୍ରମଣ ହୁଏ, ପ୍ରଥମେ ରାଡାର ୟୁନିଟ୍ ଦ୍ୱାରା ବିପଦକୁ ଚିହ୍ନଟ ଏବଂ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଏ । ପରେ, କମାଣ୍ଡ ସେଣ୍ଟର ବିପଦର ଗତି ଏବଂ ଉଚ୍ଚତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି QRSAM କିମ୍ବା VSHORADSକୁ ସକ୍ରିୟ କରିଥାଏ । ଯଦି ଆକ୍ରମଣ ଖୁବ୍ ନିକଟରୁ ହୁଏ, ତେବେ VSHORADS ଏହାକୁ ଗୁଳି କରି ନିପାତ କରିଥାଏ । ଅନ୍ୟପଟେ QRSAMକୁ ହାଇ-ସ୍ପିଡ୍ ଏବଂ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ବିପଦ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହା ସହିତ, DEW ସିଷ୍ଟମ ଡ୍ରୋନ୍ ଏବଂ ମିସାଇଲକୁ ନିଷ୍କ୍ରିୟ କରିବାରେ ମଧ୍ୟ ସକ୍ଷମ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା କେବଳ ଏକ ପରୀକ୍ଷା ନୁହେଁ, ବରଂ ଏହା ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ଭାରତର ଶକ୍ତି ଏବଂ ସୁରକ୍ଷା ଦିଗରେ ଏକ ବଡ଼ ପଦକ୍ଷେପ । 'ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ର' ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେବା ପରେ, ଭାରତର ଆକାଶପଥ ସୁରକ୍ଷାକୁ ଭେଦ କରିବା କାଠିକର ପାଠ ହେବ । ଯାହା ଶତ୍ରୁ ପାଇଁ ହେବ ଏକ ବଡ଼ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ।