ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ,୦୩/୦୭: ବୁଧବାର ଦିନ ଚୀନ୍ ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ଯୋଜନାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଛି। ନୂଆ ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କୁ କିପରି ଚୟନ କରାଯିବ ସେ ବିଷୟରେ ଦଲାଇ ଲାମା ବର୍ତ୍ତମାନର ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଛନ୍ତି। ଚୀନ୍ ଜୋର ଦେଇ କହିଛି ଯେ ଭବିଷ୍ୟତର ଯେକୌଣସି ଉତ୍ତରାଧିକାରୀଙ୍କୁ ଏହାର ଅନୁମୋଦନ ନେବାକୁ ପଡ଼ିବ। ତେବେ କାହିଁକି ଚୀନ୍ର ଏହି ବିବୃତ୍ତି ତିବ୍ଦତୀୟ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମର ଚୀନ୍ର ଶାସକ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି ସହିତ ଦଶନ୍ଧି ଧରି ଚାଲିଥିବା ବିବାଦରେ ଏକ ନୂତନ ଅଧ୍ୟାୟ ଯୋଡ଼ିଛି?
ତିବ୍ଦତୀୟ ଧର୍ମଗୁରୁ ବୁଧବାର ଦିନ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଜାରି ରହିବ ଏବଂ କେବଳ ଗାଡେନ୍ ଫୋଡ୍ରଙ୍ଗ ଟ୍ରଷ୍ଟର ଭବିଷ୍ୟତର ଯେକୌଣସି ପୁନର୍ଜନ୍ମକୁ ଦଲାଇ ଲାମା ଭାବରେ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେବାର ଅଧିକାର ରହିବ। ଗାଡେନ୍ ଫୋଡ୍ରଙ୍ଗ ଟ୍ରଷ୍ଟକୁ ଦଲାଇ ଲାମା ୨୦୧୫ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରିଥିଲେ। ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ଏହି ବୟାନ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିସାରିଛି ଯେ, ତାଙ୍କର ଦେହାନ୍ତ ପରେ ତାଙ୍କର ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ କିଏ ହେବେ କି ନାହିଁ? ଏହି ରବିବାର ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ୯୦ତମ ଜନ୍ମଦିନ ହେବାକୁ ଯାଉଛି। ଏହି ଅବସରରେ ତାଙ୍କର ଘୋଷଣା ଦଲାଇ ଲାମା ଏବଂ ବେଜିଂ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତେଜନାରେ ଏକ ନୂତନ ଅଧ୍ୟାୟ ଯୋଡ଼ିଛି।
ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ପରିଚୟ?
ଦଲାଇ ଲାମା ହେଉଛନ୍ତି ତିବ୍ବତୀୟ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ନେତା। ବର୍ତ୍ତମାନର ୧୪ତମ ଦଲାଇ ଲାମା, ତେନଜିନ୍ ଗ୍ୟାତସୋ, ୧୯୩୫ ମସିହାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୫୦ ମସିହାରୁ ତିବ୍ବତର ନିର୍ବାସିତ ନେତା ଅଛନ୍ତି। ସେ ଭାରତର ଧର୍ମଶାଳାରେ ରୁହନ୍ତି। ଦଲାଇ ଲାମା ହେଉଛନ୍ତି ତିବ୍ବତୀୟ ବୌଦ୍ଧମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ମାର୍ଗଦର୍ଶକ ଯେଉଁମାନେ ସାରା ବିଶ୍ୱରେ କରୁଣା, ଶାନ୍ତି ଏବଂ ଅହିଂସାର ବୌଦ୍ଧ ମୂଲ୍ୟବୋଧକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରନ୍ତି। ତାଙ୍କର ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ବିଶ୍ୱବ୍ୟାପୀ ବକ୍ତୃତା ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ କରିଥାଏ। ତେବେ ଚଳିତ ଜନ୍ବଦିନ ତିବ୍ଦତୀୟ ନିର୍ବାସିତ ନେତାଙ୍କ ୭୦ ବର୍ଷର ଅଭିଯାନରେ ଏକ ମୋଡ଼ ହେବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି ଯାହା ସେ "ମଧ୍ୟମ ମାର୍ଗ ଉପାୟ" ଅର୍ଥାତ୍ 'ମିଡିଲ ଓ୍ବେ ଆପ୍ରୋଚ୍' ମାଧ୍ୟମରେ ତିବ୍ଦତ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିବେ, ଯାହାକି ହେଉଛି ପିପୁଲ୍ସ ରିପବ୍ଲିକ୍ ଅଫ୍ ଚାଇନା (ପିଆର୍ସି) ର ପରିସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଅର୍ଥପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରତା। ସେ ତାଙ୍କର ପୁନର୍ଜନ୍ମ ଉପରେ ଏକ ବିବୃତ୍ତି ଦେବେ ବୋଲି ସାଧାରଣତଃ ଆଶା କରାଯାଉଛି, ଯାହାକି ତାଙ୍କ ବୟସ ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ତିବ୍ଦତୀୟ ନିର୍ବାସିତ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଭବିଷ୍ୟତର ନେତୃତ୍ୱ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ପ୍ରଶ୍ନ ହେବ।
ଦଲାଇ ଲାମା ଚୀନ୍ର ସର୍ତ୍ତାବଳୀ ସହିତ ସାଲିସ କରିବା ଏବଂ ତାଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ "ମୁକ୍ତ ବିଶ୍ୱ"ରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣକୁ ନେଇ ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଭଳି ଏକ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥିବାରୁ, ଏହି ଅବସର, ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗ ଭାରତୀୟ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଇଛି। ଭାରତ କ'ଣ ମତ ରଖିବା ଉଚିତ? ଏହା ବିଶେଷତଃ ଚୀନ୍, ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ସହିତ ଏକ ଚୁକ୍ତି କରୁଛି କି ନାହିଁ ଏବଂ କାହିଁକି କରୁଛି ତାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ...
ତିବ୍ବତ ଏବଂ ସଂଘର୍ଷମୟ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ:
ଚୀନ୍ ଜିଦ୍ ଧରିଛି ଯେ ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ପିଆରସିରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିବେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ଖୋଜିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ଚୀନ୍ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଅନୁମୋଦିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ। ଚୀନ୍ ପାଇଁ, ଧାର୍ମିକ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱଙ୍କ ପୁନର୍ଜନ୍ମ ଏବଂ ଉତ୍ତରାଧିକାର କେବଳ ପରମ୍ପରାର ବିଷୟ ନୁହେଁ। ଏହା ତିବ୍ଦତ ଉପରେ ଚୀନ୍ର ସାର୍ବଭୌମ ଦାବି କରେ ମଧ୍ୟ। ତିବ୍ଦତୀୟ ଜନସଂଖ୍ୟାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ ଚୀନ୍ କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି କରିବା ପାଇଁ ନିରନ୍ତର ନିବେଶ ସହିତ ତିବ୍ଦତ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି କରିଛି। ତଥାପି, ତିବ୍ଦତୀୟ ଜନସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଏହାର ଶାସନର ବ୍ୟାପକ ବୈଧତା ଅଭାବରୁ ଏହି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଢିଲା ରହିଛି। ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ସହ ଚୁକ୍ତିନାମା ଚୀନ୍କୁ ଏହାର ବୈଧତା ଅଭାବ ଦୂର କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରେ।
ଚୀନ୍ ଅଧିକାରୀ ଏବଂ ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବର୍ଷ ବର୍ଷ ଧରି ଚାଲିଥିବା ଆଲୋଚନା କୌଣସି ଠୋସ୍ ଫଳାଫଳ ଦେଇନାହିଁ। ଚୀନ୍ ଆଲୋଚନା ଦଳ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟିର ୟୁନାଇଟେଡ୍ ଫ୍ରଣ୍ଟ୍ ୱର୍କ ଡିପାର୍ଟମେଣ୍ଟ ମଧ୍ୟରେ ଜାତିଗତ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁଙ୍କୁ ପରିଚାଳନା କରୁଥିବା ବ୍ୟୁରୋର ନିମ୍ନ ପଦସ୍ଥ ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ। ତେଣୁ, କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟିର ଆଦର୍ଶଗତ ଏବଂ ସାଂଗଠନିକ କଠୋରତା, ଯେ କୌଣସି ଧାର୍ମିକ ବ୍ୟକ୍ତି କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟିର ଆଦର୍ଶଗତ ଏବଂ ସାଂଗଠନିକ ଢାଞ୍ଚା ବାହାରେ କାମ କରିପାରିବେ ନାହିଁ, ଯାହାକି ତିବ୍ଦତୀୟ ନିର୍ବାସିତଙ୍କ ସହିତ ଏକ ଆପୋଷ ସମାଧାନରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ହୋଇ ଠିଆ ହୋଇଛି। ଏହା ବ୍ୟତିତ ଆଦର୍ଶଗତ ଭାବରେ ପ୍ରେରିତ ତିବ୍ଦତୀୟ ନିର୍ବାସିତମାନଙ୍କୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଆହୁରି କଷ୍ଟକର ହୋଇପାରେ।
ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ଦଲାଇ ଲାମା ତାଙ୍କର ସଦ୍ୟତମ ଆତ୍ମଜୀବନୀ, ଭଏସ୍ ଫର୍ ଦି ଭଏସ୍ଲେସ୍ ରେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ପିଆରସିର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଏକ "ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ତିବ୍ଦତ" ହାସଲ କରିବା, ଯାହା ଚୀନରେ କିଛି ରାଜନୈତିକ ସଂସ୍କାରକୁ ଅପେକ୍ଷା କରେ। ଏପରି ସଂସ୍କାର ଆବଶ୍ୟକ ବୋଲି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟିର ଶାସନ ପାଇଁ ଏକ ଅସ୍ତିତ୍ୱବାଦୀ ଏବଂ ବୈଚାରିକ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ଅଟେ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ସେ କହିଥିଲେ ଯେ ତାଙ୍କର ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ଏକ "ମୁକ୍ତ ବିଶ୍ୱ"ରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିବେ। ଏହି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ନୂଆ ନୁହେଁ, କିନ୍ତୁ ଏହା ତିବ୍ଦତ ପ୍ରତି ଚୀନର କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ କଠୋର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ସହିତ ଲଢ଼େଇ କରେ, ବିଶେଷକରି ୨୦୦୮ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ, ଯେଉଁଠାରେ ଏହା ଏକ ଏକୀକୃତ ଚୀନ୍ ଜାତୀୟ ପରିଚୟ, ଝୋଙ୍ଗହୁଆ ମିଞ୍ଜୁ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ଦ୍ୱିଗୁଣିତ ହୋଇଛି, ଯାହା ଆପୋଷ ପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ସ୍ଥାନକୁ ପ୍ରତିବନ୍ଧିତ କରେ। ଏହି ଗତିଶୀଳତାକୁ ଜଟିଳ କରିବା ହେଉଛି ହାନ୍ ଜାତୀୟତାର ଉତ୍ଥାନ, ଯାହା ଏକୀକୃତ ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ରର ଧାରଣାକୁ ସମର୍ଥନ କରେ, ଯାହା ଚୀନ୍ ସମ୍ବିଧାନର ଆଇନଗତ ପାରାମିଟର ମଧ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ତିବ୍ଦତୀୟ ପରିଚୟର ଯେକୌଣସି ପ୍ରକାଶନକୁ କଷ୍ଟକର କରିଥାଏ ଏବଂ ତିବ୍ଦତରେ ଚୀନ୍ର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ପାଇଁ ଏକ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ।
ଦଲାଇ ଲାମା ଏବଂ ନିର୍ବାସିତ ତିବ୍ଦତୀୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ, ତାଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀଙ୍କ ଚୟନ "ଅର୍ଥପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରତା" ପାଇଁ ଆଶାର ବିଷୟ ଅଟେ। ତଥାପି, ସମସ୍ତ ଅସୁବିଧା ସେମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଥିବା ପରି ମନେ ହେଉଛି। ଚୀନ୍ ତିବ୍ଦତ ଉପରେ ତା'ର କବଜାକୁ କଠୋର କରିଥିବା ବେଳେ, ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ, ବିଶେଷକରି ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରର ବାଛିବା ସମର୍ଥନ ମଧ୍ୟ ପିଆରସି ଉପରେ ଚାପକୁ କମ କରିଛି।
ତିବ୍ଦତ ଏକ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ହୋଇ ରହିଛି, ତଥାପି, ଏପରି ସମସ୍ୟାର ରାଜନୈତିକ ସମାଧାନ ଏକ ସମ୍ଭାବନା ହୋଇପାରେ। ଏପରି ରାଜନୈତିକ ସମାଧାନକୁ ସହଜ କରିବାର ଏକ ପ୍ରମୁଖ କାରଣ ହେଉଛି ପିଆରସି ଭିତରେ ତିବ୍ଦତୀୟମାନେ କିପରି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ରଖୁଛନ୍ତି। ବିଶେଷକରି, ପିଆରସି ଭିତରେ ଜାତିଗତ ତିବ୍ଦତୀୟ ନେତୃତ୍ୱ ଏକ ସମ୍ଭାବ୍ୟ କାରଣ ହୋଇପାରେ, ଯାହା ଚୀନ୍ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ନେତୃତ୍ୱର ହାତକୁ ମଜବୁତ କରିଥାଏ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ୧୯୯୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ୧୧ତମ ପଞ୍ଚେନ ଲାମାଙ୍କ ସ୍ୱୀକୃତିକୁ ନିଆଯାଉ। ୧୯୮୯ ମେ ମାସରେ ୧୦ତମ ପଞ୍ଚେନ ଲାମାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଦୁଇଜଣ ବିକଳ୍ପ ପଞ୍ଚେନ ଲାମାଙ୍କୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେବା ପାଇଁ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ଲାଗିଥିଲା। ପ୍ରାରମ୍ଭରେ, ଚୀନ୍ ସରକାର ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ଦ୍ବାରା ହୋଇଥିବା ଚୟନକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା, କିନ୍ତୁ ପ୍ରାଦେଶିକ ଜାତିଗତ ତିବ୍ଦତୀୟ ନେତାମାନେ ସେହି ବିକଳ୍ପକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ।
