ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ,୧୭।୮: ଦେଶରେ ଡିଜିଟାଲ ବିପ୍ଳବ ଏବଂ UPI କାରବାରରେ ବୃଦ୍ଧି କେବଳ ନଗଦ କାରବାରକୁ ହ୍ରାସ କରିନାହିଁ, ବରଂ ମଇଳା ଏବଂ ନଷ୍ଟ ନୋଟ ସଂଖ୍ୟାକୁ ମଧ୍ୟ ହ୍ରାସ କରିଛି। ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ (RBI)ର ସଦ୍ୟତମ ରିପୋର୍ଟ ଦର୍ଶାଉଛି ଗତ ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ଏପରି ନୋଟ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୪୧ ପ୍ରତିଶତ ହ୍ରାସ ପାଇଛି।
ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରାୟତଃ ଦେଖାଯାଉଥିଲା ଯେ, ଲୋକମାନେ ନୋଟରେ ଅନାବଶ୍ୟକ ଜିନିଷ ଲେଖିଥାନ୍ତି, ଏପରିକି ମୋଡ଼ିକି ନୋଟ୍କୁ ରଖିଥାନ୍ତି କିମ୍ବା ସଠିକ୍ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରୁନଥିଲେ। ଏହି କାରଣଗୁଡ଼ିକ ଯୋଗୁଁ ନୋଟ ଗୁଡ଼ିକ ଶୀଘ୍ର ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଉଥିଲା। କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଡିଜିଟାଲ ପେମେଣ୍ଟ ପ୍ରତି ବଢ଼ୁଥିବା ଚାହିଦା, ଲୋକଙ୍କ ସଚେତନତା ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବ୍ୟାଙ୍କର କଡା ନିୟମ ଏହି ସମସ୍ୟାକୁ ବହୁ ପରିମାଣରେ ହ୍ରାସ କରିଛି।
RBI ପ୍ରତିବର୍ଷ ବଜାରରୁ ନଷ୍ଟ ନୋଟ୍ ବାହାର କରିଥାଏ। ଏପ୍ରିଲ୍ ରୁ ଜୁଲାଇ ୨୦୨୪ ମଧ୍ୟରେ ମୋଟ ୮.୪୩ ବିଲିୟନ ନୋଟ୍ ଫେରାଇ ନିଆଯାଇଥିଲା, ୨୦୨୫ ରେ ସମାନ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ୫.୯୬ ବିଲିୟନକୁ ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲା। ଯଦି ଆମେ ବିଭିନ୍ନ ମୂଲ୍ୟ ବିଷୟରେ କଥା ହେବା, ତେବେ ୨୦୨୪ ଏପ୍ରିଲରୁ ଜୁଲାଇ ମଧ୍ୟରେ ୫୦୦ ଟଙ୍କାର ୩.୧୦ ବିଲିୟନ ନୋଟ୍, ୨୦୦ ଟଙ୍କାର ୮୫.୬୩ କୋଟି, ୧୦୦ ଟଙ୍କାର ୨.୨୭ ବିଲିୟନ ଏବଂ ୫୦ ଟଙ୍କିଆ ୭୦ କୋଟି ନଷ୍ଟ ନୋଟ୍ ବାହାର କରାଯାଇଥିଲା। ସମାନ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ୨୦୨୫ ରେ ୫୦୦ ଟଙ୍କାର ୧.୮୧ ବିଲିୟନ ନୋଟ୍, ୨୦୦ ଟଙ୍କାର ୫୬.୨୭ କୋଟି, ୧୦୦ ଟଙ୍କାର ୧.୦୭ ବିଲିୟନ ଏବଂ ୫୦ ଟଙ୍କାର ୬୫ କୋଟି ନୋଟ୍ ପ୍ରଚଳନରୁ ବାହାର କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ଡିଜିଟାଲ୍ କାରବାର ଯୋଗୁଁ ନଗଦ ନୋଟ୍ ବ୍ୟବହାର ହ୍ରାସ ପାଉଛି। ଏହା କେବଳ ମଇଳା ଏବଂ ପୁରୁଣା ନୋଟ୍ ସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ କରିନାହିଁ, ବରଂ ଅର୍ଥନୀତିରେ ନଗଦ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ମଧ୍ୟ ନିରନ୍ତର ହ୍ରାସ ପାଉଛି। ଆଗାମୀ ସମୟରେ ଏହି ଧାରା ଦୃତ ଗତିରେ ବଢିପାରେ।
